Ο Αρτέμης μιλάει στο Carpe Diem
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΑΡΤΕΜΗ ΣΤΟ CARPE DIEM - 22/1/2001
«Για να διδάξεις κάτι σε οποιονδήποτε πρέπει να έχεις την ικανότητα να μιλάς τη γλώσσα του yοu knowwhatimsayin. Πρέπει να γνωρίζεις την γλώσσα προτού μιλήσεις. Πρέπει να μπορείς να περπατάς όπως αυτοί οι άνθρωποι, να μιλάς όπως αυτοί προτού γίνεις αποδεκτός από αυτούς. Γιατί οι άνθρωποι θα πούνε: Πες στο διάλο προσπαθείς να μου μιλήσεις για κάτι την στιγμή που ποτέ δεν πήγες στο ghetto, ποτέ δεν κατέβηκες να μας δεις. Γι' αυτό τον λόγο οι ράπερς που έχουν τον μεγαλύτερο σεβασμό είναι αυτοί που μιλάνε από την καρδιά και είναι αληθινοί στην τέχνη τους»
Ξεκινήσαμε σαν graffiti ομάδα το '90 οι τρεις μας, βρεθήκαμε το '92 και αποφασίσαμε το graff crew ΤΧC να το κάνουμε συγκρότημα. Ο Αlex έπαιζε σάμπλερς, εγώ (Αρτέμης) και ο Ευθύμης ραπάραμε και καταλήξαμε να έχουμε δισκογραφική δουλειά το '95 αφού μέχρι τότε τα πράγματα ήταν πολύ δύσκολα. Έλεγες για ραπ και σε κοιτάζανε σαν εξωγήινο, μιας και ήταν κάτι το πρωτόγνωρο στο ροκ κατεστημένο της εποχής. Υπήρχαν, βέβαια, γκρουπάκια αλλά δεν είχαν κάνει κάποιο μεγάλο μπαμ και ελάχιστοι ήταν και αυτοί που πιστεύανε ότι θα μπορούσαν να κάνουνε μια δισκογραφική δουλειά. Παίζανε περισσότερο για την πλάκα τους. Εμείς ήμασταν ακτιβιστές σε αυτό το πράγμα. θέλαμε από τότε να κάνουμε το Η-Η ένα μεγάλο πράγμα και σήμερα μπορούμε να πούμε ότι το έχουμε καταφέρει κατά ένα τρόπο, προωθώντας όλες τις μορφές του Η-Η: το graffiti-rap-breakdancing και dj.
Το Η-Η πρέπει να το μάθει κανείς στην σωστή του μορφή και όχι όπως το πατροονάρει ο καθένας για τους δικούς του καθαρά σκοπούς προκειμένου να το χρησιμοποιήσει. Να μάθει τι είναι graffiti, η μάχη με τα στυλ, το ραπ κλπ. Έτσι από μέρους μας προσπαθήσαμε να δώσουμε ένα δρόμο, γιατί ο κόσμος δεν είχε πρόσβαση σ' αυτό. Εδώ λοιπόν μάθαμε το Η-Η.
Τα πρώτα χρόνια ήταν δύσκολα γιατί φάγαμε όλο το πακέτο και στιχουργικά και μουσικά, μιας και όλη αυτή η κουλτούρα ήταν κάτι το καινούριο. Δεν υπήρχε κάτι ή κάποιος στον οποίο θα μπορούσαμε να πατήσουμε και να το φέρουμε στα ελληνικά δεδομένα. Ένας ροκάς μπορεί να πατήσει στον Σιδηρόπουλο και να το εξελίξει, εμείς ξεκινάγαμε ουσιαστικά από το μηδέν και το κάναμε να στέκει, την ώρα που πολύς κόσμος έλεγε «με ελληνικό στίχο η γλώσσα πάει;». Μελετήσαμε τον λόγο, το μπλέξιμο στους στίχους για να βγει με τη μουσική. Στην παρέα μας δεν υπάρχει "O" στιχουργός αλλά ο καθένας λέει τούς δικούς του στίχους.
Τα πρώτα μας live ήταν σημείο αναφοράς για όλους τους γκραφιτάδες στην Αθήνα. 300 άτομα στο ΑΝ το '93 - '94. παιδιά με sketchbooks, με μαρκαδόρους, αντάλλασσαν φωτογραφίες, μια μάζωξη με λίγα άτομα, αλλά φουλ - όλοι πορωμένοι για αυτό το πράγμα. Καθόντουσαν μέχρι το τέλος και μετά πηγαίνανε και βάφανε τρένα. Όλοι υπογράφανε τότε ΤΧC και όλες οι ομάδες graffiti που υπάρχουν σήμερα ξεκινήσανε από τους ΤΧC, αν όχι όλες το 95%· Οι άλλοι μάθανε από άτομα που ξεκίνησαν από εμάς. Υπήρχανε βέβαια και άτομα από το '84 που βάφανε, μεμονωμένες όμως περιπτώσεις, το μπουμ έγινε από τους ΤΧC Από κει και πέρα, επειδή το πράγμα μεγάλωνε σπάστηκε σε διάφορες φάσεις.
Ηip-Ηop είναι τρόπος ζωής. Έχω μεγαλώσει με αυτό από τα 12 μου, αυτό με έχει κάνει να είμαι αυτό που είμαι, να κριτικάρω τα πράγματα και να ψάχνω πίσω από την όποια βιτρίνα. Εμείς πήραμε λοιπόν ζεστά την κατάσταση για να ενώσουμε τα συγκροτήματα που υπήρχαν τότε και να αρχίσουμε να μαζευόμαστε. Αυτή ήταν η αφορμή, η παρέα από όλο το λεκανοπέδιο της Αττικής. Έτσι σιγά σιγά στην περιοχή του ο καθένας άρχιζε να μαζεύει κόσμο για να γίνει όλο αυτό το πράγμα κάτι πιο ανοιχτό. Στο πρώτο Wall of Fame που είχε γίνει στην Αθήνα το '94 ήταν μέσα ο Bor, οι ελληνογάλλοι, ο ΑRT, Dimmer, Woozy, Kass, Ante, Tare, Kento και Tekaz. Έγινε πολύ αργά Βέβαια αλλά ήταν "σταθμός": να βλέπεις έναν τοίχο βαμμένο ενιαίο με κομμάτια.
Με τους FFC είχαμε γνωριστεί από το '88, μαζευόμασταν στην Roxy στο Παγκράτι σε κάτι ρόλερ που χορεύανε break. Έπαιξα για πρώτη φορά με ελληνικό στίχο και όλοι λέγανε ελληνικό ραπ; Εμένα όμως δεν μου καθότανε Έλληνας να απευθύνεσαι σε ελληνικό κοινό και να τους μιλάς αγγλικά. Σαν να είσαι Γιαπωνέζος και να ραπάρεις στα Γαλλικά. Δεν στέκει, εκτός εάν την έχεις δει καριέρα στο εξωτερικό. Εμείς δεν θέλαμε να κάνουμε καριέρα, είμασταν για εδώ μέσα, για τους φίλους, για αυτούς που ήταν τριγύρω μας και ήθελαν να ακούσουν τους στίχους μας. Τώρα αν κάτσει και πάμε στο εξωτερικό σε κάποιο (jam π. χ. Γερμανία θα πάμε πάλι σε κάποια ελληνική κοινότητα, να καταλαβαίνει. Έχουμε κάποια σχέδια για αυτό, υπάρχουν έξω πολλά άτομα που ασχολούνται, αλλά που δεν έχουν κάποιο γκρουπ να στηριχτούν. Στη Γερμανία πρώτη δύναμη είναι οι Τούρκοι και υπάρχουν Έλληνες με crew graffiti και break χορούς. Είναι το όνειρο μας να πάμε σε jam, φουλ ΤΧC, με τους break τους γκραφιτάδες τους MCs.
Με τη δισκογραφική δουλειά, όταν ξεκινήσαμε το πρώτο LP ήμασταν σε ηλικίες 16-17 πιτσιρικάδες. Αλλιώς τα βλέπαμε τα πράγματα τότε στην εφηβεία, αλλιώς τώρα. Είχαμε τότε μια γενικότερη άρνηση για τα πάντα, ήταν μια εποχή επίσης πολιτική και ο στίχος έτσι έβγαινε ακραίος. Βγάζαμε το πολιτικό στοιχείο γιατί δεν θέλαμε να κρεμαστούνε επάνω μας, ότι είμαστε και καλά ο νούμερο ένας επαναστάτης. Εμείς δεν υποσχεθήκαμε καμιά επανάσταση και δεν μιλάμε για κάτι παραπάνω από την μουσική μας. Δεν μπορούμε να προτρέψουμε κανέναν να πετάει μολότοφ ή κάτι τέτοιο. Το μόνο που θέλουμε είναι να βάζουμε τον κόσμο να σκέφτεται διαφορετικά, ότι αυτό που βλέπει γύρω του μπορεί να μην είναι τόσο αθώο και ότι πρέπει να ψάξει πιο βαθιά. Από την άλλη, η μουσική πρέπει να σου παρέχει κάποιο μήνυμα, αλλά να μην είναι ένα μήνυμα συνέχεια που να σε κουράζει και να σε οδηγεί στο χάσιμο του fun της διασκέδασης. Να είναι μουσική για την ψυχή, το σώμα και τα πόδια.
Mα πρώτα λοιπόν τραγούδια μας ήταν μόνο μηνύματα. Μηνύματα τα οποία ο κόσμος έχει βαρεθεί αφού έχουν ήδη χιλιοειπωθεί από την δεκαετία του '80. Σήμερα βέβαια συμβαίνει και κάτι παραπάνω: ο εχθρός πλέον δεν είναι ούτε οι Μπάτσοι, ούτε οι φασίστες. Ο εχθρός είναι πολύ πιο ύπουλος και στους επόμενους δίσκους μας για αυτό θα μιλήσουμε. Γι' αυτό και ότι πολιτικό είχαμε να πούμε σαν ΤΧC το "χουμε πει και στην συνέχεια θα αγγίξουμε κάτι καινούριο. Ο εχθρός είναι από τη Βουλή μέχρι την καφετέρια, από το γήπεδο μέχρι τη θάλασσα, από την τηλεόραση μέχρι το δάσος μέοα. Και οι πολιτικοί είναι πλέον πιόνια για διαφορετικούς ρόλους, όπως πιόνι είναι ο καθένας μας.
Υπάρχει ένα παγκόσμιο σχέδιο να καταστραφεί ότι σκέφτεται. Οι δυνάμεις του σκότους -κάποιοι που βγάζουν συνέχεια αρνητική ενέργεια για ίδιο όφελος. Οι έχοντες και οι μη κατέχοντες. Αυτοί οι άνθρωποι είναι πολύ μπροστά τεχνολογικά από μένα και σένα και δεν τους ενδιαφέρει αν θα πάθεις μαλάκυνση εγκεφάλου εσύ και εγώ στην Αθήνα. Τους ενδιαφέρει να πάθει μαλάκυνση εγκεφάλου όλος ο πλανήτης. Απλά λοιπόν κάποιοι θέλουν να ελέγχουν τον πλανήτη. Η Αφρική έχει χάσει την μπάλα όπως και η Αμερική, τώρα και η Ευρώπη. Δηλαδή ποιος θα μείνει να αντισταθεί στο 8ωρο μεροκάματο, μεροδούλι μεροφάι, στο "βγάλε λεφτά για να δώσεις λεφτά", στο λεφτά ωραία αυτοκίνητα και καλοπέραση. Όλος ο κόσμος έχει μπει στο τριπ να ψάχνει λεφτά, χάνοντας αξίες τις οποίες σε μια χώρα όπως η δική μας με τέτοια ιδανικά δε θα 'πρεπε να είχε συμβεί. Κοινωνιολόγοι του μέλλοντος καλώς εχόντων των πραγμάτων θα κοιτάζουν τους νόμους αυτής της εποχής και θα μιλάνε για δουλεία. Γιατί οι νόμοι αυτής της εποχής στηρίζουν την εκμετάλλευση και τη συσσώρευση κερδών. Είμαστε πολύ μακριά ακόμα από το να είναι ο άνθρωπος ελεύθερος. Απλά όλη η δουλειά έχει γραφτεί στους νόμους, δεν υπάρχει βέβαια η εικόνα του αφέντη με τον βούρδουλα από πάνω, τώρα έχεις τον αφέντη με τον αστυνόμο και τον νόμο. Δεν χρειάζεται να σε σκοτώσουν πλέον για να σε κερδίσουνε, σε παίρνουνε με το μέρος τους χωρίς να το καταλαβαίνεις. Εμείς σήμερα μπορεί να παίζουμε ραπ με την δική μας κουλτούρα, αλλά μπορεί λέω να είμαστε και εμείς πιόνια αυτωνών. Και πιθανόν να είμαστε γιατί η μουσική αυτή μπορεί να είναι και δικό τους κατασκεύασμα, για να τραβήξουν ένα κομμάτι του κόσμου.
Είναι μια "αστεία" περιπέτεια. Και εμείς έχουμε αλλοτριωθεί από την παιδεία που έχουμε πάρει. Αλλά τουλάχιστον προσπαθούμε να αντισταθούμε και να χτυπήσουμε με τα ίδια τους τα όπλα, αφού αναγκαστικά πρέπει να παίξεις το παιχνίδι τους. Επανάσταση όπως την ξέραμε δεν πρόκειται να γίνει, θα γίνει με τα κομπιούτερς, αυτό που οι πιο συνειδητοποιημένοι punks πιστεύουν. Μουσικά, στο πνεύμα της παραπάνω αντίστασης, προσπαθούμε να μην ακολουθούμε κάποιες νόρμες. Προσπαθούμε συνέχεια να αλλάζουμε, να εξελισσόμαστε και να αφήνει η μουσική το μυαλό αυτού που ακούει ελεύθερο, να του δείχνει μια δυο τρεις εναλλακτικές, δίνοντας του την εντύπωση ότι υπάρχουν χιλιάδες εναλλακτικές. Ο κόσμος νόμιζε ότι στην Ελλάδα υπήρχε μόνο αυτό το tempo πράγμα, επειδή δεν είχε ακούσει πολλά πράγματα. Είχαμε βγάλει το "Έλληνας Που δεν Έχεις Συνηθίσει" και είχε κάνει μια σχετική επιτυχία. Όλοι λοιπόν περίμεναν κάτι σχετικό και εμείς τους δώσαμε τούμπα ακριβώς το αντίθετο, μόνο και μόνο για να τους αλλάξουμε τα μυαλά και αυτό θα κάνουμε από δω και πέρα. Κάθε φορά θα είναι διαφορετικό για να δει κανείς ότι το Η-Η δεν έχει όρια. Κάνεις ότι θέλεις ότι ακριβώς θέλεις.
Όποιος προσπαθεί να βάλει όρια ότι το Ραπ και το Η-Η είναι αυτό και εκείνο, είναι λάθος. Το Η-Η είναι τρόπος σκέψης, έκφρασης και αντιμετώπισης των πάντων. Όπως νομίζω ότι γενικότερα και το ανθρώπινο μυαλό δεν έχει όρια και καλό θα είναι να μην αποδέχεται φόρμες και νόρμες. Το Η-Η είναι τιμητική διάκριση. Ένα γκρουπάκι που κινείται και λέει ότι θα πάρω το ρεφρέν εκείνου που έχει πιάσει, θα του βάλω αυτό το φιλετάκι, θα πάρω εκείνες τις τρεις λέξεις και ξεκινάει έτσι στα 20 του, τότε στα 30 του που θα πάει και τι θα κάνει; Εκεί είναι η απογοήτευση. Αυτός ο άνθρωπος δεν είναι Η-Η δεν έχει καμία σχέση με την κουλτούρα. Που σημαίνει ότι πρέπει να έχεις κάνει τον δρόμο σου, στην κυριολεξία, τη θητεία σου στο δρόμο.
Το ίδιο ισχύει και με το κομμάτι του ποιος γράφει τους στίχους. Ο ΜC λέει κάποια πράγματα που πιστεύει αυτός και είναι δικά του βιώματα. Τώρα να πηγαίνεις και να σου γράφει άλλος τους στίχους, πού είναι η αυθεντικότητα. Αυτό είναι υποκρισία το να παίζεις με στίχους αλλουνού. Πρέπει δηλαδή με αυτό το σκεπτικό να μπεις στην ψυχολογία του άλλου. Εμείς δεν είμαστε ηθοποιοί, είμαστε αυτό που είμαστε. Έχεις τα αρχίδια να πεις αυτά που θέλεις, όσο άσχημη φωνή και εάν έχεις, όση άσχημη φάτσα και να έχεις; πες τα. Κάποιοι έχουν τις ικανότητες, τα skills που λέμε, αλλά στιχουργικά δεν έχουνε να πουν τίποτα. Το θέμα είναι να συνδυάζεις το ένα με το άλλο χωρίς το ένα να πατάει πάνω στο άλλο. Να μη αφήνεις το στίχο σου κενό νοήματος, μόνο και μόνο για να έχεις στιχουργικό ραπ. Και ακόμα δεν λέει να είσαι αηδιαστικά μονότονος μόνο και μόνο για να μην καταλαβαίνεις (ο λαϊκός που δεν τον ενδιαφέρει να καταλαβαίνεις τίποτα). Έτσι πολλά συγκροτήματα έριξαν το επίπεδο τους προκειμένου να πιάσουν κόσμο και να γίνουν αποδεκτοί. Εμείς πήραμε τον κόσμο και προσπαθήσαμε να τον τραβήξουμε εκεί που είμασταν εμείς.
Στιχουργικά προσπαθούμε να αφήσουμε στον κόσμο τα περιθώρια ότι αυτό που λέμε είναι η άποψη μας αλλά εξίσου σεβαστή είναι και πρέπει να είναι και η δική του άποψη. Το να κρατάς τις ιδέες για την πάρτη σου ή το να φοβάσαι να τις εκφράσεις είναι τόσο επικίνδυνο όσο το να βγάζεις αρνητικές σχέσεις. Και ο κόσμος δεν πρέπει να το παίρνει έτσι, ότι οι στίχοι μας είναι ευαγγέλιο. Δεν είναι έτσι. Δεν υπάρχει το χρίσμα. Αυτή η τυφλή αφοσίωση δεν μας αρέσει και δεν είναι αυτό που θέλουμε. Κολλάνε μαζί μου μαζί σου, όπως θα κολλάγανε με τον Αλκίνοο ή τον Μαζωνάκη και αυτό δεν είναι σωστό.
Τραγούδια τώρα. "Η Κομπόστα". Ασχολείται με το θέμα ότι κάποιοι έχουν προσπαθήσει με όλα τα μέσα να πιάσουνε όλες τις θέσεις, για να μπορούν να ελέγχουν τα πάντα. Όταν λέω τα πάντα αυτό δεν έχει να κάνει με την Ελλάδα και με τα οικονομικά μόνο ή με την παιδεία. Είναι ένα λόμπυ του διαβόλου που αν και μπορεί να μην γνωρίζονται αλληλοστηρίζονται και ξέρουν το ρόλο τους. Ο καθένας ξέρει που να δαγκώσει και που να γλείψει. Και εμείς που φτάσαμε μέχρι εδώ ευχαριστούμε το Θεό που μπορούμε και μιλάμε, με τους κινδύνους να τρέχουν γύρω μας, γιατί ήδη έχουν γίνει πολλά. Παίρνεις δηλαδή τόση αρνητική ενέργεια, είναι σαν τη θάλασσα που σου έρχεται κατά κύματα, έχεις την άνωση να σε κρατάει αλλά τα κύματα έρχονται συνέχεια. Υπάρχει κόσμος που φοβάται το ραπ στην Ελλάδα. Όταν ένα συγκρότημα πουλάει 20.000 δίσκους αυτό δεν είναι επιτυχία είναι κίνδυνος και απειλή, γιατί πίσω από αυτούς τους 20.000 υπάρχουν άλλοι τόσοι που αντιγράφουν και άλλα τόσα άτομα έξω από στους δρόμους.
"Κομπόστα" λοιπόν. "Αυτοί θέλουν να κάνουν τα μυαλά μας κομπόστα". Είναι ο ηλίθιος στίχος με το σκεπτόμενο περιεχόμενο αν και εδώ το πιάνουμε πολύ επιδερμικά. Θα'ρθει όμως το πράγμα σιγά σιγά και θα τα πούμε στην συνέχεια άλλωστε θέλεις ένα μυαλό ολόκληρο για να πιάσεις όλα αυτά που συμβαίνουν και το μόνο που μας μένει είναι να έχουμε ο καθένας τα μάτια του ανοιχτά. Αν και δεν είναι δύσκολο να καταλάβεις ότι οι καιροί έχουν γίνει πιο δύσκολοι, πιο επικίνδυνοι. Οι εχθροί σου είναι αόρατοι κάνεις πράγματα τα οποία δεν ξέρεις αν είσαι εσύ αυτός που τα κάνει ή αν θέλεις να το κάνεις ή σε έχουν μεγαλώσει, γαλουχήσει, να το κάνεις. Τα μικρά παιδιά τα ποτίζουν, τα τρέφουν, τα φουσκώνουν και τέρμα. Τα ναρκωτικά τα παίρνει αυτό το κομμάτι του κόσμου για να μην αντιδράσει και όλη της την αντίδραση το διαφορετικό το δίνει σε αυτήν την λούμπα, σε αυτό το λούκι και τους αποδεκατίζει. Το διαφορετικό είναι πλέον να μην παίρνεις.
"Ο Έλληνας που έχεις συνηθίσει" ανήκει στο πολιτικό κομμάτι που είπαμε προηγουμένως. Είμαστε Έλληνες αλλά από αυτούς που μπορούν να σκέφτονται ακόμα, που την ψάχνουν διαφορετικά και πολεμάνε με τα ίδια τους τα όπλα. Μιλάει για την μουσική βιομηχανία, το πως γίνεται ένα κομμάτι της μουσικής βίωμα. Εμείς δεν είμαστε για φάση καριέρας. Μπήκαμε να πούμε 2-3 πράγματα. Όσο πολεμάμε με τα ίδια τους τα όπλα και όσο μας αφήσουνε μέχρι να μας εξαφανίσουνε, εμείς έχουμε το κουράγιο να τα χώνουμε.