Το Χρονικό ενός MC. Vol. 2: Αρτέμης
Αρτέμης (Φανουργιάκης) - Μανιακός Ριμαδόρος - Αρτέμιος
Αρτέμης λοιπόν. Για μερικούς το όνομα και μόνο φτάνει. Εξάλλου όπως θα μας έλεγε ο ίδιος, το λακωνίζειν εστί φιλοσοφείν. Αλλά εγώ θα φλυαρίσω λίγο γιατί μ αρέσει.Όλοι τον ξέρετε, γνωστή η πορεία του. Πραγματικά, δεν μπορώ να βρω κάτι πάνω του τεχνικά που να με χαλάει. Ίσως είναι απο΄τους λίγους, 2-3 είναι αυτοί, που δεν έχουν αλλάξει από την αρχή ως προς την φωνή ή την τεχνική τους. Αυτή η τρέλα και η επιβλητική φωνή στοιχειώνει τα ηχεία 20+ χρόνια, χωρίς να κάνει εκπτώσεις σε ποιότητα, αν και στην ποσότητα ίσως είναι λίγο λειψός. Όμως, όπως λέμε, καλύτερα 1 και καλό παρά πολλά και σκάρτα.
Τέλη δεκαετίας 80, ξεκινώντας ως graffiti artist, ο Αρτέμης ήταν αυτό που λέμε, καψούρης με το είδος. Ακροατής του Μετζέλου στον 93,9, αράζει με FFC στην Roxy, και σιγά σιγά γίνεται η γνωριμία με τον DJ ALX και αργότερα με τον Ευθύμη. Στο άνοιγμα της δεκαετίας 90 αποφασίζουν να μετουσιώσουν το graffiti crew "Terror X Crew" στο μουσικό σχήμα Terror X Crew.
Για αρχή, παίζανε ως support σε lives από Punk συγκροτήματα, και ιδιαίτερα των γνωστών τους New Jack. Oι περισσότεροι δεν μπορείτε να το φανταστείτε αλλά ήταν απίθανο και αστείο να διοργανώσει κάποιος hip hop live εκείνα τα χρόνια.
Έτσι έγινε η αρχή ώσπου το 1995 με την βοήθεια των New Jack υπογράφουν στην δισκογραφική Studio II και εκδίδουν το "Terror X Crew EP" ένα μικρό δείγμα από την τρέλα που ακολουθούσε μετά. Η δυάδα πραγματικά μεγαλουργεί πάνω σε παραγωγές του ALX, βγάζοντας κλασσικά κομμάτια όπως το "Επαναστάτες της Υπόγειας Σκηνής" και το "Να τους δω να τρέχουν", κομμάτια που στιγματίστηκαν από τους ισχυρούς αντιεξουσιαστικούς στίχους, που τους κάνουν στόχους και της "Χρυσής Αυγής". Κατά τα άλλα το άλμπουμ άγγιξε τις 10000 πωλήσεις!
Αρτέμης απ τους TXC και προκαλούμε ρήγμα,
τώρα που αφήνει στίγμα, στην εξουσία πλήγμα προκαλεί,
δωσ' μου πετρέλαιο να κάψω την Βουλή
πάντα επαναστάτης της υπόγειας σκηνής
πιο τρελοί, ναι, κι από σχιζοφρενείς
την ώρα που βρισκόμαστε κι οι 3 επί σκηνής"
Αρτέμης - Παιχνίδια του μυαλού
μα η καρδιά μου ανοίγει
όταν βλέπω τυλιγμένα μες στις φλόγες γαμημένα μπατσικά
τράπεζες, σεκιουριτάδικα, γραφεία κομματικά
έχουμε κλείσει τις τηλεοράσεις όλες
τρέμετε ερχόμαστε για σας τώρα καριόλες"
Αρτέμης - Να τους δω να τρέχουν
Στην συνέχεια μεταγράφονται στην FM Records και το 1997 εκδίδουν το πρώτο τους LP, "Η Πόλις Εάλω". Η βασική διαφορά που παρατηρείται στο νέο album είναι η επέκτασή τους στο battle, χωρίς να λείπει η πολιτική χροιά βέβαια. Σημαντικές στάσεις η μεγαλύτερη επιτυχία τους ίσως, "Ο Έλληνας που έχεις συνηθήσει" με μια παράξενη αλλά μοναδική παραγωγή, το "Hip Hop Hooligans", το "Κάντε χώρο". Ο δίσκος εν τέλει γίνεται χρυσός. Το παράξενο χαρακτηριστικό του δίσκου είναι ότι είναι multimedia δίσκος που αν μπει σε υπολογιστή, εμφανίζει πολλά extra, ανάμεσα τους video clip, αφίσες από lives, στίχους, κάτι που δεν έχω ξαναπαρατηρήσει σε ελληνικό δίσκο.
επικυρηγμένος από τις αρχές κι από φασίστες,
διαγράφω τις παλιές σαπιές ιδέες φέρνω νέες,
αηδιασμένος από όλες τις νεολαίες κομμάτων
δεν θέλω να ανήκω σε μια γενιά πτωμάτων"
Αρτέμης - Ο Έλληνας που έχεις συνηθήσει
Αρτέμης MC πάντα το αίτιο του κακού
έχοντας βγει μέσα από τις κατακόμβες τώρα ρίχνω βόμβες
δεν το πίστευες χα χα μέχρι που το δες"
Αρτέμης - Hip Hop Hooligans
33 και1/3 επαναστάσεις το λεπτό,
ν' ακολουθώ τις κραυγές που άκουγα μες το μυαλό μου.
Μπήκα στο κόσμο σου.Σειρά σου τώρα να μπείς μες στο δικό μου."
Αρτέμης - Η ίδια Τρέλα
Από το συγκεκριμένο LP βγαίνουν 3 video clip, το "Ο Έλληνας που έχεις συνηθήσει", το "Μη Φοβάσαι" και το "Hip Hop Hooligans" το οποίο είναι φτιαγμένο σε σκίτσο.
Παράλληλα, την ίδια χρονιά, ο Αρτέμης συμμετέχει στο κομμάτι "Η Πτώση" των Going Through μαζί με τον Δημήτρη Μεντζέλο. Από δω και πέρα οι TXC και ο Αρτέμης καθιερώνονται ως ένα κλασσικό hip hop group, έχοντας κάνει lives σε όλη την επικράτεια, με πολλούς φανατικούς ακροατές, αναδεικνύοντας έτσι όλο το hip hop σαν σύνολο.
Η επόμενη κίνηση τους, το 1999 είναι η "Γεύση του Μένους". Ποιος δεν ξέρει το album; Από τα κορυφαία της ιστορίας του ελληνικού Hip Hop, έσκασε σαν βόμβα στα αυτιά των ακροατών. Funky και ηλεκτρονικός ήχος, ξεφεύγει από τα υπόλοιπα της εποχής του, με τον Αρτέμη σταθερή αξία. Κομμάτια όπως το "Η Γεύση του Μένους" και η "Μέθοδος του Προκρούστη" ακούγονται συχνά ακόμη. Θεωρώ ότι είναι ο πιο ολοκληρωμένος τους δίσκος από την άποψη ότι περιέχει ένα μεγάλο εύρος μουσικών, στίχων και θεματολογία που καλύπτει όλα τα γούστα. Επίσης και αυτός ο δίσκος καταλήγει χρυσός, δείχνοντας την εξάρτηση του κοινού από τους TXC.
θέτωντας MCs εκτός
δεν ξέρω πως μα τώρα γίνομαι αποδεκτός
από όσους κι όσες μ'έφτυναν πριν γίνω γνωστός
YO! το τραβάω ως τα άκρα
το στυλ μου γα.. χμ χμ και χωρίς viagra
σου κόβονται απότομα τα γέλια
το κάνω instrumental το κάνω και acapella"
Αρτέμης - Η Μέθοδος του Προκρούστη
τα ακούς και με την μια βαράς επιληψία
μ’ έναν άτεχνο κόλπο σ’ άφησα στον τόπο
κι αρχίζω να ραπάρω με τον παλιό τον τρόπο"
Αρτέμης - 2 MCs 1 DJ
Την ίδια χρονιά οι Terror X Crew επιλέγονται από τους The Prodigy για να εμφανιστούν πριν από τη δική τους εμφάνιση ως το μεγάλο όνομα του Rockwave Festival.
Ορόσημο έτος 2000. Γίνεται η κυκλοφορία του cd-single "Ξύπνιος μέσα στα όνειρα κάποιων άλλων", το video clip του οποίου, σε σκηνοθεσία DJ ALX, κέρδισε τον τίτλο Καλύτερο Ξενόγλωσσο hip-hop video από το γαλλικό κανάλι TV5, ενώ παράλληλα ανακοινώνεται η κυκλοφορία του επόμενου δίσκου. Γίνεται σαφής η ιδεολογική στροφή του συγκροτήματος σε ένα στυλ με περισσότερο "εθνικά" στοιχεία, αφήνοντας πίσω την αναρχική παρακαταθήκη. Η αίσθηση της εποχής τότε ήταν, λες και είχε φάει κλωτσιά στο στομάχι όλο το hip hop κοινό. Και η επιβεβαίωση έρχεται λίγο καιρό αργότερα.
Το 2001 κυκλοφορεί το "Έσσεται Ήμαρ" και ξεσπά θύελλα στο κοινό για το περιεχόμενο του. Άλλοι τον χαρακτηρίζουν εθνικιστικό - φασιστικό και άλλοι λένε ότι ο δίσκος είναι πειραματικός εμπεριέχοντας όργανα από την Ελλάδα, όπως είναι η αρχαία βάρβιτος, η σύριγξ, το σείστρον, το κέρας, το κανονάκι, ο αυλός και η μασιά, και στίχους που είναι επηρεασμένοι από την Αρχαία Ελλάδα ή γραμμένοι στα αρχαία ελληνικά.
Ο δίσκος ξεκινά με έναν μονόλογο από αρχαία τραγωδία, που αμέσως σε βάζει στο κλίμα του album, και έρχεται το "Ξόδι" με τον Αρτέμη να καταφέρεται της Νέας Τάξης και να προειδοποιεί τους ακροατές γι αυτό που θα επακολουθήσει, κάτι που χαρακτηρίστηκε ως προφητικό για τα χρόνια που ήρθαν. Άλλα αξιοσημείωτα κομμάτια είναι το "Ξύπνιος μέσα στα όνειρα κάποιων άλλων", "Που 'ν' οι πένες σας", "Μακρύς Βαρύς Χειμώνας" και "Επιστημονική Πραγματικότητα", ενώ ξεχωριστό παραμένει και το "Πυθαγόρειον" που είναι γραμμένο στα αρχαία ελληνικά. Αν και γνωρίζει επιτυχία, σίγουρα έχει μείνει στην ιστορία ως ο πιο αμφίρροπος δίσκος της hip hop σκηνής μέχρι σήμερα.
παρείσακτος στον ίδιο μου τον τόπο
Νιώθω να γίνομαι εύκολη λεία στα θηρία
που μας κλείσαν σ' αυτή την πόλη για να μας ελέγχουν με ευκολία"
Αρτέμης - Ξύπνιος μέσα στα όνειρα κάποιων άλλων
Καθορίζουνε πως βλέπουμε γύρω μας και μέσα μας.
Κάποιοι κρατάν το βλέμμα μας στραμμένο στα εφήμερα.
Δεν βλέπουμε μακρύτερα από το σήμερα."
Αρτέμης - Φωτεινός Ορίζοντας
Όμως όλοι μιλάνε με μισόλογα και υπεκφυγές
Η σύγχρονη διανόηση φέρνει σύγχυση και συσκότιση αντί να δίνει φώτιση
Είναι γεγονός πως τελούμε υπό κατοχή
Μας διοικούνε πολιτικοί με ομιχλώδη καταγωγή
Σκοτεινών κέντρων αποφάσεων υποτακτικοί
Οι δήθεν πνευματικοί ταγοί τηρούν μια ένοχη ανοχή"
Αρτέμης - Το Ξόδι
Ο Αρτέμης δήλωνε εκείνο τον καιρό ότι διευρύνοντας τους πνευματικούς ορίζοντες του, είδε το φως και κατάλαβε ότι αυτό που έκαναν μέχρι τότε ήταν προς την λάθος κατεύθυνση. Γι αυτό και αποφάσισαν την στροφή αυτή προς μια περισσότερο εθνική χροιά. Αν και αντικειμενικά δεν περιέχει στίχους που να θεωρούνται εθνικιστικοί ή φασιστικοί, η βράβευση από το "Εθνικό Μέτωπο" του τέως γενικού γραμματέα της Νεολαίας της Ε.Π.ΕΝ. Μάκη Βορίδη ισχυροποιεί τις φωνές κατά της στροφής αυτής (Δείτε τι απάντησε σχετικά μ' αυτό ο Αρτέμης σε ερώτηση του Frozen σε παλιότερη συνέντευξη στο hiphop.gr). Αργότερα, το 2002, μετά από διαφωνία, ο Αρτέμης μαζί με τον Ευθύμη διαχωρίζονται από τον DJ ALX, βάζοντας τέλος στην 10χρονη κοινή πορεία τους, σχηματίζοντας τους "Αρτέμης Ευθύμης", γνωστούς ως Α/Ε.
Μετά από την θύελλα και την τελική διάσπαση των TXC, ο Αρτέμης επιστρέφει στην δισκογραφία το 2004, βγάζοντας ένα single με τίτλο "Όπως Πρώτα/Ωδή εις το Gucci φόρεμα" περιέχοντας 2 κομμάτια μαζί με τα instrumentals. Η επιστροφή τους ήταν λίγο παράξενη, καθώς μαζί με ένα αρκετά καλό κομμάτι, με νέο ήχο, μιας και ο ALX δεν έκανε πια τις παραγωγές, έρχεται και ένα diss στον Μαζωνάκη! Αρκετά αστεία κίνηση, καθώς είχε παραγίνει το κακό για να ασχοληθούν μαζί του.
Αργότερα μέσα στον χρόνο κυκλοφορεί το "Εγείρεσθε Άγωμεν Εντεύθεν", το πρώτο album στην μετά-TXC εποχή. Ο ήχος παραλλαγμένος εντελώς λόγω των παραγωγών του DJ Smartie, αλλά το ύφος ίδιο με του "Έσσεται Ήμαρ", πειραματικό, όμως περισσότερο γραφικό, με κομμάτια όπως το Οδυσσεύ μην επιστρέψεις στην Ιθάκη, Μαραθώνιος, Δικά μας παιδιά, Ηλιακή Φύσις. Επίσης σημειωτέον είναι ο μοναδικός δίσκος από TXC-Α/Ε που περιέχει συμμετοχή από άλλους MCs, τους ΒΠεις, και την Τίνα Φωτοπούλου. Βίντεο κλιπ γίνονται το Δικά μας παιδιά, Όπως πρώτα.
μας ψεκάζουν από ψηλά με χημικά συστηματικά,
Φθόριο και χλώριο σε πολύ μεγάλα ποσοστά
εντοπίζεται μέσα στα πόσιμα μας ύδατα,σωστά;"
Αρτέμης - Ηλιακή Φύσις
Είπανε ψέματα πως δεν κρατάμε ακόμα φλόγα,
Βγάλαν' ακόμα φήμες πως δεν γεννάμε ρίμες
όμως γυρνάμε και χτυπάμε και ξυπνάμε μνήμες"
Αρτέμης - Η αιμορροούσα
Νέμεσις πτερόεσσα σε ήπιους MCs
Της υπόγειας σκηνής η αντεπίθεσις
Hip-Hoppers εν υπνώση είν'η αφύπνισης!"
Αρτέμης - Μαραθώνιος
Την εποχή αυτήν αρχίζει και η περισσότερο mainstream αναγνώριση τους, και η ακόμη μεγαλύτερη καταξίωση τους. Επίσης περνάνε σε μια εντελώς νέα εποχή ήχου καθώς εμπλουτίζουν την μουσική τους με στοιχεία nu metal, hardcore και rapcore.
Το 2006, μετά την αποχώρηση τους από την FM Records, μετά από 11 χρόνια, εντάσσονται στο δυναμικό της Lyra και κυκλοφορούν το single "Έτσι Είναι Γιατί Έτσι Πάει" με το ομώνυμο κομμάτι με ένα mix του και το κομμάτι "Όσοι Ζωντανοί" με 2 Remix του. Επίσης την ίδια χρονιά συμμετέχουν στο κομμάτι "Αυστηρά για MCs" των Σκιών.
Ένα χρόνο μετά κυκλοφορεί το LP "Ο Διαλεχτός της άρνησης κι ο Ακριβογιός της Πίστης". Το LP περιστρέφεται γύρω από το ελληνοπυρηνικό και το battle, αν και θα μπορούσα να πω ότι δεν είναι καθαρόαιμο Hip Hop album, θα το χαρακτήριζα πιο πολύ ως Rapcore album. Κομμάτια που ξεχωρίζουν είναι "Οι στίχοι μας ποτέ δεν σταματάνε", "Έτσι είναι γιατί έτσι πάει", "Μήνυμα". Γνωρίζει επιτυχία κυρίως λόγω της mainstream αναγνώρισης, χωρίς να κάνει "εκπτώσεις" όμως για να το πετύχει. Video Clip είδαμε το "Οι στίχοι μας ποτέ δεν σταματάνε" και το "Έτσι είναι γιατί έτσι πάει" όπως και το "Ρίμες απ ατσάλι Ρυθμοί μεγάλοι".
Λοιπόν, διάγω ευ,
κι ας μην με παίζουν στα fm και στα uhf,
το στυλ μου παραμένει ελεύθερο,
τέλος του πρώτου μέρους,
πάμε για το δεύτερο!"
Αρτέμης - Οι στίχοι μας ποτέ δεν σταματάνε
λέω το ραπ που είναι βατό για να μπορείς να δώσεις βάση
Δίχως παύση, το κρατώ ζωντανό πάση θυσία
όπως κρατάει ζωντανό το πολυτονικό η Εστία"
Αρτέμης - Έτσι είναι γιατί έτσι πάει
Μετά το 2007 έρχεται μια παύση δισκογραφικά για 3 χρόνια, παράλληλα όμως οι Α/Ε παίζουν πολλά lives και support σε πολύ μεγάλους ξένους MCs που έρχονται στην Ελλάδα.
Το 2010 ο Αρτέμης κάνει μια ακόμη καινοτομία στην Ελληνική σκηνή. Κυκλοφορεί σε συνεργασία με τον Σταμάτη Σπανουδάκη το "Mash Up Sessions 1: Σταμάτης Σπανουδάκης", ένα μίγμα μουσικής του μεγάλου μουσικοσυνθέτη και στίχων νέων και παλιών του Αρτέμη. Ήχος που θυμίζει πολύ το προηγούμενο album (Ο Διαλεχτός της Άρνησης και ο Ακριβογιός της Πίστης) με ένα εκρηκτικό μίγμα Hip Hop, Nu Metal, βυζαντινής και ελληνικής μουσικής, όλα τα κομμάτια είναι ένα κι ένα, αν και μόνο 7. Δεν χαρακτηρίζεται Hip Hop δίσκος καθώς ξεπερνά τα στενά όρια οποιοδήποτε είδους.
ο τράγος των Αιγών,του Δανιήλ του προφήτου,
ο παίς του Φιλίππου, που έγινε παίς του Διός,
αυτός που σαν νέος Προμηθεύς έδωσε το φως"
Αρτέμης - Αλε Ισκαντάρ
Το κρατώ ακόμα. Με κρατά κι αυτό.
Όσοι θέλουν η ζωή μου να 'χει νόημα θνητό,
ας ενωτίσουνε το ρήμα.
δεν χωράω σ' ένα επίπεδο σχήμα."
Αρτέμης - Ή αυτοί ή εγώ
Τον αμέσως επόμενο χρόνο κυκλοφορεί το τελευταίο του album, και πρώτο solo, με τον τίτλο "Λυκόσχημος Αμνός. Μέσα από τον δίσκο προσπαθεί να "εξυμνήσει" όλους όσους υπηρετούν το καλό και είναι αμνοί με κάλυψη λύκου ανάμεσα σε πραγματικούς λύκους. Ένα αρκετά καλοστημένο album, στο οποίο επαναφέρονται battle και στοιχεία του hip hop που έλειπαν καιρό, όπως και η προσθήκη της Dubstep. Κομμάτια όπως "Από δόξης εις Δόξαν", "50-50" με συμμετοχή Ευθύμη, "Supreme Team" με συμμετοχή Atom One και το "Ξόδι 2" που έρχεται να επιβεβαιώσει το πρώτο, 10 χρόνια μετά.
σήμερα όλοι τείνουνε για δανεικά; Επειδή απλά
από τη Δελφική Ιδέα του Σικελιανού και της Πάλμερ,
είχαν οδηγηθεί στην ιδέα του Cayenne και του Hummer."
Αρτέμης - Το Ξόδι 2
και από τον ήχο της κρούσης της ράβδου,στο Boom Bap,
κι απ τα σχέδια του Ζεύξη, του Απελλή και του Γλαυκίτη,
στα σχέδια με σπρέιστις πόλεις, στο graffiti!"
Αρτέμης - Supreme Team
Τελικό Συμπέρασμα
Ο Αρτέμης είναι τεχνικά ο πιο σταθερός MC στην Ελλάδα, διαχρονικά. Αν ακούσεις ένα παλιό κομμάτι του και το συγκρίνεις με ένα από τα τελευταία, δεν έχει διαφορά στο ύφος και την χροιά της φωνής, ή τουλάχιστον η διαφορά δεν είναι τόσο μεγάλη ώστε να φαίνεται. Μη ξεχνάμε ότι ήταν 15-16 και έγινε 40. Ανεβοκατεβαίνει στο μέτρο σαν να είναι το πιο εύκολο πράγμα, και αποδεικνύει συχνά ότι κατέχει πολλά skills. Είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με την ιστορία των TXC. Αυτό δεν αλλάζει. Έδωσε πολλά στην σκηνή και θεωρείται από τους κορυφαίους, προσωπικά λέω ο κορυφαίος. Οι αλλαγές του αναμενόμενες, λόγω της μακράς πορείας του, αν και δεν άφηναν πάντα την καλύτερη αίσθηση στον hip hop κόσμο. Δεν θεωρώ ότι έχει mainstream ήχο, αν και η αποδοχή του μη-hip hop κοινού είναι μεγάλη. Αν μη τι άλλο η θεματολογία του δεν μπορεί υπό καμία έννοια να θεωρηθεί mainstream. Είναι ίσως από τους πιο πειραματικούς στην Ελλάδα γιατί έχει δοκιμάσει μίγματα μουσικής και θεματολογίας, κάτι που δύσκολα το συναντάς σε άλλους καλλιτέχνες γενικά όχι μόνο στο hip hop. Στιχουργικά κινήθηκε σε όλους τους χώρους από τον αντιεξουσιαστικό - αναρχικό μέχρι το "ελληνοπυρηνικό" δείχνοντας έτσι την αλλαγή σκέψης του. Προσωπική εκτίμηση είναι ότι στο μέλλον λογικά θα δούμε ακόμη ένα mash up και ίσως ένα album Α/Ε με ακόμη περισσότερα σκληροπυρηνικά στοιχεία.